سکته های مغزی یکی از شایع ترین علت‌های مرگ و میر و دومین دلیل ابتلا به ناتوانی‌های مغزی در ایران محسوب می‌شود. این در حالی است که در هر ۴ دقیقه یک نفر به دلیل این بیماری جان خود را از دست می‌دهند. بر اساس بررسی‌های انجام شده روزانه ۲۵۰ تا ۳۰۰ نفر در کشورمان دچار سکته مغزی می‌شوند و این درحالی است کــه اگر درمان سکته حاد مغزی در ۴ ساعت اولیه صورت گیرد، ۳۰ درصد بیماران بدون ایجاد عوارض و ناتوانی، بهبودی کامل خواهند یافت. از این رو راه اندازی مراکز جامع ویژه درمان سکته‌های مغزی در همه بیمارستان ها ازاهمیت زیادی برخوردار است. برگزاری دهمین کنگره استروک ما را بر آن داشت تا گفت و گویی داشته باشیم با متخصصان مغز و اعصاب که در پی می آید .

سکته مغزی و علایم آن
دکتر بابک زمانی – رئیس انجمن سکته مغزی ایران در مورد سکته های مغزی می گوید : سکته های مغزی در ایران دومین علت مرگ و اولین علت ناتوانی بیماران است از اینرودرمان مبتلایان به این بیماری یکی از مهمترین اولویت های درمانی در کشور است. همانگونه که مرگ مادر به عنوان یکی از شاخص های توسعه سلامت در کشورها محسوب می شود رتبه سکته مغزی هم در مرگ و میر بسیار حائز اهمیت است به این دلیل که درمان سکته مغزی به تکنولوژی پیشرفته نیازی ندارد و هزینه خیلی زیادی را نمی طلبد بلکه نیازمند فرهنگ و مشارکت جمعی است. بررسی ها حاکی از این است که در سال ۱۹۸۰ در اروپا و آمریکا از هر یکصد هزار نفر، یکصد نفر به دلیل سکته مغزی جان خود را از دست می دادند که این رقم در سال ۲۰۰۵ به زیر ۲۰ نفر در یکصد هزار نفر رسید، یعنی در عرض بیست و اندی سال توانستند بیماری را که شیوع زیادی داشت را کنترل کنند .
وی با بیان این مطلب که در ۷۰ درصد موارد سکته های مغزی منجر به فوت نمی شود می افزاید : ناتوانی های ایجاد شده به علت این بیماری هزینه های زیادی را به بیماران و خانواده هایشان تحمیل می کند. این در حالی است که اگر دو تا سه ساعت اول بعد از سکته آمپول” آر تی پی‌‌ ای “که یک داروی ضد لخته است به موقع به بیمار تزریق شود عوارض سکته مغزی کاهش پیدا می کند .
متاسفانه داروی (آرتی پی ای) تحت پوشش بیمه ها نیست وقیمت آن ۱ میلیون و ۸۰۰ هزار تومان است که این دارو در بیمارستان های دولتی با قیمت ۱۸۰ هزار تومان در اختیار بیماران قرار می گیردو متاسفانه در بیمارستان های دیگر به علت محدودیت هایی که وجود دارد بیماران باید این دارو را آزاد تهیه کنند.
رئیس انجمن سکته های مغزی در مورد علایم این بیماری خاطر نشان می کند : علایم سکته مغزی عبارتند از : بی‌حسی صورت ،ضعف یکطرفه دردست وپا ، اغتشاش شعور ناگهانی، اشکال در صحبت کردن یا درک گفتار، اشکال ناگهانی در بینایی در یک یا دو چشم، اشکال ناگهانی در راه‌رفتن، سرگیجه یا از دست رفتن تعادل یا هماهنگی عضلات و سردرد شدید ناگهانی بدون علت .

درمان بیماران
دکتر زمانی با بیان این مطلب که درمان وریدی سکته مغزی محدودیت هایی دارد تاکید می کند : حدود ۴۰ درصد ازبیماران به درمان پاسخ نمی دهند و بایستی در همان ساعات اولیه برای آنان درمان مداخله ای انجام شود و با آنژیوگرافی لخته خون از مغز خارج شود که این کار در بیمارستان های فیروزگر و شریعتی انجام می شود. البته بیشتر درمان های سکته مغزی به روش ترومبولیز بوده که به دو صورت شیمیایی و مکانیکی انجام می شود، بدین صورت که از طریق یک لوله، لخته خون از مغز خارج می شود.
در ابتدا برای درمان ترومبولیز معیارهای خیلی سختگیرانه وجود داشت اما در طول سالیان بعدی پزشکان پی بردند که باید خیلی از احتیاط های موجود در درمان از بین برود به طوری که در سال ۲۰۱۵ ممنوعیت های درمان های سکته مغزی حاد محدود شد. درمان ترومبکتومی، روش دیگر درمان سکته مغزی است که برای بیمارانی که به روش وریدی جواب نمی دهند، جوابگو بوده و در حال حاضر به عنوان یکی از درمان های استاندارد درکشور های پیشرفته به شمار می رود وتاکید سازمان سکته مغزی جهانی و همچنین انجمن سکته مغزی ایران بر این است که ابتدا زیر ساخت های سکته مغزی از طریق درمان وریدی گسترش و توسعه یابد و به هیچ وجه موافق درمان های مداخله ای قبل از درمان های وریدی نیست.
وی می افزاید : تاثیر درمان سکته مغزی حاد چیزی نیست که به چشم بیاید چرا که تعدادی از کسانی که درمان می شوند، بهبودی کامل پیدا کرده ولی بخشی هم بهبودی پیدا نمی کنند اما تزریق دارو بعد از ۹۰ روز بر روی آنان تاثیرگذار بوده است و این در حالی است تعداد قابل توجهی از کسانی که در ۳ ساعت اول برای درمان سکته مغزی به بیمارستان انتقال داده می شوند، درمان می شوند. بررسی های انجام شده در مورد مشاهدات و تفاوت های قابل توجه در وضعیت عمومی کسانی که در یک ساعت و نیم اول مورد درمان قرار گرفته اند در مقایسه با کسانی که در ساعات بعدی مورد درمان قرار گرفته اند نشان می دهد ۵ر۴ ساعت به عنوان زمان مجاز سکته مغزی و ۵ر۱ ساعت به عنوان زمان طلایی برای رسیدگی به این بیماران است . از اینرومسئولان سازمان سکته مغزی بر این باور هستند که بیماران بایستی با اورژانس های شهری به مراکز درمانی اعزام شوند ،متاسفانه فقط ۳۰درصد بیماران سکته مغزی در ایران توسط اورژانس ۱۱۵ به مراکز درمانی منتقل شده اند و ۷۰درصد باقی مانده یا به اورژانس اعتماد نداشته اند و یا سیستم دچار نقص وایراد بوده است. این در حالی است که در فرهنگ عمومی در مورد این بیماری آگاهی وجود ندارد اما در میان شهر های ایران در شهر مشهد۶۰ درصد بیماران از طریق اورژانس ۱۱۵ به مراکز درمانی رسانده شده اند و این آماردر برخی از شهرهای ایران به ۱۰درصد می رسد که نگران کننده است.
بررسی های انجام شده حاکی از این است که در سال گذشته تعداد ۱۵۸۱ نفر تحت درمان های ترومبولیز وریدی قرار گرفتند که آمار بسیار خوبی است ،در حالی که در سال ۱۳۹۳ تعداد ترومبولیز وریدی در کشور کمتر از ۱۰ نفر بوده است که شهر نمونه کشوراز لحاظ درمان ترومبولیز، شهر زنجان وپس از آن تبریز بوده و خوشبختانه در این میان، شهر اهواز نیز جزء ده شهر برتر کشور است .
در اکثر کشورهای دنیا آمبولانس ها مجهز به دستگاه سی تی اسکن هستند که می توانند درمان وریدی را در داخل آمبولانس برای بیماری که دچار سکته مغزی شده است را انجام دهند.
علاوه برتجهیز آمبولانس ها ،یک پروتکل سلامت در دنیا تعریف شد که بیماران در داخل آمبولانس پذیرش می شوند، پرونده ای برای آنان تشکیل می شود، اطلاعات علائم حیاتی به مرکز ارجاع داده می شود و به محض رسیدن به بیمارستان، بیمار مستقیما به سی تی اسکن انتقال داده می شود و درمان شروع می شود .
البته در سال ۱۳۹۴هم سند کشوری سکته مغزی با جزئیات کامل توسط ده ها نورولوژیست و با گذراندن صدها ساعت وقت تدوین شده است ودرمان سکته مغزی در وزارت بهداشت ،درمان و آموزش پزشکی تعریف شده است. وزارت بهداشت نقش محوری و هدایت کننده در نوشتن این سند داشته و از سال ۱۳۹۵ آن را اجرا کرده است اما دستاورد خیلی مهمی که در این حیطه رخ داده این است که اولین بار در ایران برای یک بیماری رایج در کشور، یک سامانه ثبت بیماری راه اندازی شده است که در نوع خود قابل توجه و چشمگیر است .
متاسفانه از لحاظ امکانات توانبخشی در کشور با مشکلات زیادی روبروهستیم و علیرغم داشتن نیروهای متخصص در این زمینه ضعیف هستیم. این در حالی است که بیماران باید ۱ تا ۲ هفته بعد از سکته باید امکانات توانبخشی را دریافت کنند .
وی با بیان این مطلب که دولت با ممنوعیت مصرف دخانیات در فضای دربسته، راهکارهای افزایش فعالیت فیزیکی مانند ترویج فرهنگ دوچرخه سواری ، استفاده از وسایل نقلیه عمومی ، پیش بینی فضاهای پیاده روی و مراقبت از صنایع غذایی در کارخانه ها رابرای پیشگیری از این بیماری انجام داده است می گوید : درمان سکته مغزی با گروه‌های مختلف مرتبط بوده و سعی مان بر این است تا هر سال با برگزاری کنگره‌ها سطح آگاهی گروه‌های مختلف را افزایش دهیم چرا که سکته مغزی و درمان آن چیزی جزء تشکیک مساعی نیست.
درمان‌های مرحله حاد سکته مغزی در دنیا در حال پیشرفت بوده و کشور ما نیاز دارد که به طور کلی در حوزه درمان سکته مغزی گام‌های بزرگ‌تری بردارد هر چند که اقداماتی صورت گرفته ولی هنوز تا رسیدن به نقطه مطلوب فاصله داریم.

جوانان قربانیان سکته مغزی
دکتر شهرام اویس قرن – متخصص مغز و اعصاب هم می گوید : در ۹۰ درصد موارد ۱۰ عامل فشار خون، چربی خون، قند خون، استعمال سیگار، افزایش وزن، عدم ورزش، تغذیه نامناسب ، استرس ، بیماری‌های قلبی و مصرف الکل علت اصلی بروز سکته مغزی در بین افراد بوده است. این در حالی است که سکته مغزی در تمام دنیا شایع است اما در کشورمان از شیوع بالاتری برخوردار است به گونه‌ای که احتمال بروز سکته مغزی در جوانان ایرانی ۷ برابر بیش از جوانان غربی است. متاسفانه در کشور ما به دلیل افزایش سن جمعیت احتمال بروز سکته مغزی در آینده بیشتر می‌شود. این در حالی است که جوانان به دنبال افزایش شهرنشینی ،عدم تحرک، عدم مصرف میوه سبزی، چاقی و … در معرض ابتلا به این بیماری هستند. متاسفانه جوانان ایرانی هنگامی که دچار این عارضه می‌شوند یا به پزشک مراجعه نمی‌کنند یا در صورت مراجعه و تشخیص، روند درمان را پیگیری نمی‌کننداین در حالی است که ژنتیک نیز در بروز سکته مغزی نقش مهمی دارد و افرادی که سابقه خانوادگی این عارضه را دارند بیشتر در معرض خطر هستند .
وی می افزاید : تحقیقات انجام شده توسط محققان ۳۲ کشورجهان در خصوص شیوع و علل سکته مغزی حاکی از این است که در ۹۰ درصد بیشترین علت ابتلا به سکته های
مغزی عبارتند از : فشار خون، چربی خون، قند خون، استعمال سیگار، افزایش وزن، عدم ورزش، تغذیه نامناسب ، استرس ، بیماری‌های قلبی و مصرف الکل .
این متخصص مغز و اعصاب در خصوص انواع سکته های مغزی و راه‌های درمان آن می گوید : سکته مغزی به ۲دسته سکته هایی که در اثر خونریزی در بافت مغز ایجاد می شوند و سکته هایی که در اثر ایجاد لخته در عروق مغز پدیدار
می شوند تقسیم می شوند که در مورد سکته های نوع دوم چنانچه بیماران در ۴ ساعت اول بروز علایم به اورژانس مراجعه کنند
می توان با تزریق داروی حل کننده لخته تا حد زیادی سلول های مغزی را نجات داد و از فلج دایمی یا ناتوانی بیمار در صحبت کردن بیمارجلو گیری کرد. افرادی که دچار سکته مغزی (سکته‌هایی که موجب ایجاد لخته خون می‌شود) می‌شوند در ۴ ساعت اولیه بروز سکته به بیمارستان مراجعه کنند درمان می‌شوند در غیر اینصورت عوارض سکته بروز می‌یابد.
وی با اشاره به این مطلب که در هر ۱۰ دقیقه بعد از سکته مغزی فرد ۲ میلیون سلول عصبی از دست می‌دهد می افزاید : تشخیص درمان به موقع این بیماری در نجات جان بیماران بسیار حائز اهمیت است.

هزینه سرسام آور سکته مغزی
دکتر عسکر قربانی – متخصص مغز و اعصاب هم در مورد هزینه های گزاف بیمارانی که سکته مغزی می کنند می گوید :
هزینه‌ای که بیماران سکته مغزی برای جامعه و خانواده‌ها به جای می‌گذارند چندین برابر سکته قلبی است چراکه فرد دچار سکته قلبی یا از بین می رود و یا زنده می‌ماند ولی بیمار مبتلا به سکته مغزی ممکن است ۲۰ تا ۳۰ سال دچار معلولیت ناشی از این بیماری شود و این در حالی است که هر کدام از این بیماران نیاز به مراقبت ۴ نفر دارند .
وی با بیان اینکه سیستم ۷۲۴ در اورژانس‌ها گام بزرگی برای درمان سکته مغزی به شمار می‌رود، می افزاید : سکته مغزی یک عامل ناتوان‌کننده در جامعه به شمار می‌رود و اهمیت تشخیص به موقع آن بسیار زیاد است. در ایران حدوداً سالانه ۱۵۰ تا ۲۰۰ هزار سکته مغزی رخ می‌دهدو اینکه همه بیماران بهبود پیدا کنند و بتوانند بدون وابستگی به خانواده زندگی خود را ادامه دهند رویایی بیش نیست. در حال حاضر سیستم درمانی کشورهای پیشرفته به بیمارستان‌هایی که اقدامات مناسب برای بیماران سکته مغزی را انجام می دهند کمک می‌کند و این در حالی است که مسئولان بیمارستان‌های خصوصی و دولتی در ایران معتقدند که با درمان این بیماران متضرر می شوند .
عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران یاد آوری می کند : بیماری که دچار سکته مغزی می شود حدود ۷ میلیون تومان هزینه نگهداری آن به صورت ماهانه است، لوازم اولیه هم برای باز کردن رگ، هزینه ای حدود ۱۵ میلیون تومان و تزریق وریدی مبلغی حدود یک میلیون و ۸۰۰ هزار تومان دارد که با اجرای طرح تحول، بخش زیادی از این هزینه پرداخت می‌شود. بنابر این خانواده‌ها باید در اقدام به موقع برای افرادی که دچار سکته مغزی شده‌اند آگاهی کامل داشته باشند وبیماررا به موقع به بیمارستان برسانند و تحت درمان قرار دهند .در زمینه درمان سکته مغزی دوبیمارستان فیروزگر و شریعتی به موفقیت های زیادی دست پیدا کرده اند. زمان طلایی درمان سیاهرگی ۴ ساعت و نیم است و زمانی که در این هنگام تزریق وریدی یا باز کردن رگ که به دلیل سکته لخته شده به موقع انجام گیرد اقدام بزرگی برای بیمار صورت گرفته است. این متخصص مغز و اعصاب با بیان اینکه علیرغم احترام به طب سنتی باید بگویم که نمی‌توان با استفاده از این طب سکته مغزی را درمان کرد می گوید : برخی به دلیل فشار خون بالا به جای استفاده از قرص آبغوره مصرف می‌کنند و این سبب می‌شود که به دلیل کاهش نیافتن فشار خون دچار سکته مغزی شوند. بنابراین پیشگیری و درمان به موقع فشار خون بسیار حائز اهمیت است.

بیتا مهدوی/ روزنامه اطلاعات