ارزش های انسانی» در نهضت اباعبدالله مورد توجه است/ همراهان حضرت زنجیرهای اسارت را گسستند/
عصر حاضر عصر شکوفایی و بالندگی ادبیات عاشورایی است؛ دکتر سنگری در گفت وگو با شفقنا
نویسنده کتاب «طرحی تازه برای زیست حسینی» گفت: اباعبدالله (ع) متعلق به همه انسان و همه جهان و همه زمان ها و مکان ها رها از نژاد و دین و هرنوع انگاره ای است. اباعبدالله با «انسان» سخن می گوید و لذا همه انسان ها مخاطبان حضرت هستند.
دکتر محمدرضا سنگری در گفت وگو با شفقنا با اشاره به آموزه «کونوا احرارا» اظهار داشت: امام حسین (ع) وقتی در آخرین لحظات می بینند که لشکریان به سمت خیمه ها هجوم می برند و ایشان در قتلگاه افتاده و توان برخاستن هم ندارد، می فرماید: «اِن لم یکن لکم دین و کنتم لا تخافون المعادَ کونوا احراراً فی دنیاکم؛ اگر دین ندارید و از آخرت هراس ندارید لااقل در دنیای خودتان آزاده باشید». یعنی یکی از پیام های مهم کربلای حضرت اباعبدالله (ع)، آزادگی و آزادمنشی است که این به معنای توجه به «ارزش های انسانی» است.
وی تصریح کرد: این موضوع در ادبیات گذشته ما بازتاب اندک دارد؛ چون نگاه آن به حادثه کربلا بیشتر «سوگ» بوده است یعنی وجه تراژیک کربلا را دیده گرچه ردپاهای کوچکی را در باب نگاه به آزادی و آزادگی با اتکا به کربلا می توانیم ببینیم که شاید اولین نمونه درخشان آن در «تاریخ بیهقی» قابل مشاهده است. وقتی بیهقی جریان بردارکشیدن حسنک وزیر را مطرح می کند، درپایان به آزادگی اباعبدالله الحسین (ع) اشاره می کند. دومین جایی که به این موضوع پرداخته است، «مثنوی مولانا» است، وقتی ماجرای سوگواری ها در شهر حلب را مطرح می کند، آنجا که می پرسد بر چه کسی گریه می کنید؟ پاسخ می دهند: برحسین. پس او می گوید:« او که آزاد شد و به محبوب خود رسید، پس شما باید شادمان باشید». البته منظور از شادمانی، آن سرور عمیق معنوی – عرفانی است. البته سید بن طاووس هم در «لحوف» به این مسئله اشاره کرده است. وی می گوید: «اگر اهل بیت (ع) دعوت به سوگواری نمی کردند، من می گفتم که برای شهادت اباعبدالله جشن بگیرید، چون امام (ع) پیروز شد زیرا سر در مقابل ظلم و بیداد و ستم فرود نیاورد و عزت انسانی خود را حفظ کرد».
وی ادامه داد: ولی در ادبیات جدید ما و بخصوص ادبیات دهه های ۴۰ و بعد از نهضت امام خمینی بحث پرداختن به روح آزادگی، حریّت و زیست احرارگونه فراوان یافت می شود. در این زمینه می توان به خوشدل تهرانی، ریاضی یزدی و شاعرانی چون حمید سبزواری و نیز آثار دکتر شریعتی و محمدرضا حکیمی و فراتر از اینها در نگاه آزادگرایانه ملهم از فرهنگ اباعبدالله (ع) امام خمینی اشاره کرد.
وی ابراز داشت: در باورمندان به مکتب اعتقادی اسلام و حتی کسانی که در این فضا نبودند اما این روح آزادگی را از فرهنگ اباعبدالله (ع) دریافت می کردند، چند ویژگی شکل می گیرد؛ ویژگی اول اینکه در برابر مشکلات و دشواری ها تاب آوری داشته باشند و میدان را خالی نکنند. ویژگی دوم اینکه مرگ در راه حق برای آنها آسان باشد. چهره ای مانند گلسرخی که پیش از انقلاب خود را مارکسیست می دانست اما می گفت من تحت تاثیر مکتب حضرت اباعبدالله هستم، در آخرین لحظات وقتی به او گفتند که اعدامش می کنند، گفت برای من مرگ خیلی آسان است چون از امام حسین (ع) آموختم: «ان الحیاة عقیدة و جهاد» (البته این جمله از جملات امام حسین (ع) نیست ولی با فرهنگ امام حسین همراه است).
نویسنده کتاب «حواریون حسین» ادامه داد: سومین ویژگی که در باورمندان به مکتب اسلام و آزادمردان مشاهده می شود، گذشت و فداکاری است. کسانی که این آزادی و رهایی روحی را داشته باشند از اسارت هرچه که هست رهایی پیدا می کنند و لذا اگر چیزی داشته باشند راحت آن را می بخشند و در راه خدا انفاق می کنند.
وی شعارهای امام حسین (ع) را «جهانی» دانست و گفت: متاسفانه ما در ابعاد جهانی کربلا کمتر درنگ و دقت کردیم؛ وقتی حضرت اباعبدالله می فرماید: «مَوْتٌ في عِزٍّ خَيْرٌ مِنْ حَياةٍ في ذُلٍّ اَلْمَوْتُ؛ مرگ عزتمندانه از زیست ذلیلانه برتر و بهتر است». یا وقتی می فرماید: «کونوا احرارا فی دنیاکم؛ اگر دین ندارید لااقل در دنیای خود آزاده باشید»، اینها شعار جهانی است و هرکسی می تواند خود را مخاطب این شعار ببیند. یا در جایی که ایشان را مخیر کردند میان شمشیر و ذلت می فرماید: «ألا وَإنَّ الدَّعيَّ ابنَ الدَّعيِّ قَد رَكَّزَ بَينَ اثنَتينِ بَينَ السُلَّهِ وَالذِلَّةِ وَهَيهاتَ مِنّا الذِلَّةُ؛ مرا ميان دو چيز مخيّر كرده است: ميان شمشير و تن دادن به خوارى . و هيهات كه ما تن به ذلّت و خوارى دهيم». اینها پیام های کاملا جهانی است. اگر بخواهیم پیام های جهانی حضرت را در نهضتش بررسی کنیم، تعداد آنها زیاد است. بنابراین اباعبدالله متعلق به همه انسان و همه جهان و همه زمان ها و مکان ها رها از نژاد و دین و هرنوع انگاره ای است. اباعبدالله با «انسان» سخن می گوید و لذا همه انسان ها مخاطبان حضرت هستند.
وی به برخی اصول حرکت امام حسین (ع) اشاره کرد و گفت: حضرت می فرماید:«ان الحلم زینة»؛ حلم در اینجا به معنای ظرفیت سازی است. اگر می خواهید رفتار زیبا، زیستن زیبا و رابطه زیبا داشته باشید، بردبار باشید. ظرفیت عاطفی، ظرفیت عقلی و ظرفیت اجتماعی خود را بالا ببرید.
وی ادامه داد: حضرت می فرماید: «الوفاء مروعه؛ به آرمانهایتان وفادار باشید». جوانمردان کسانی هستند که بر آرمان خود پافشاری می کنند و زود عقب نشینی نمی کنند. در جای دیگر می فرماید: «والسلف سفه؛ خودستایی و گزافه گویی نشانه نادانی است». همه اینها پیام هایی هستند که برای همیشه و همه انسان ها می توانند مطرح باشند.
سنگری با بیان اینکه تمام کربلا به معنای آزادگی است، بیان کرد: امام (ع) و همه کسانی که با ایشان همراه هستند، انسان هایی «رها» هستند که زنجیرهای اسارت را گسستند و می بینیم در رجزهایی که می خوانند طعنه ای به عمر سعد – که طمع حکومت ری او را به جنگ با امام کشاند- می زنند و می گویند ما از همه دارایی های خود گذشتیم و عاشقانه با امام همراه شدیم.
وی درباره آثار معاصر در حوزه عاشوراپژوهی گفت: در روزگار ما در چند عرصه در حوزه عاشورا افق های روشنی از نشر را می بینیم؛ یک حوزه، حوزه پژوهش هاست. خوشبختانه در طول دو تا سه دهه اخیر، بسیاری آثار ارزشمند پژوهشی در حوزه عاشورا تولید شده است که هرگز مشابه آن را در تاریخ گذشته نداریم؛ چه پژوهش های ادبی، چه پژوهش های تاریخی، چه پژوهش های اجتماعی، چه پژوهش های فلسفی.
وی ادامه داد: در حوزه تولیدات ادبی چه شعر و چه داستان در قلمروها و قالب های مختلف، آثار بسیار ارزنده ای داشتیم. وقتی تاریخ گذشته را مرور می کنیم، می بینیم شعر عاشورایی در هیچ دوره ای مانند دوره ما بارور نشده است. اشعار امروز ما بسیار درخشنده و برجسته هستند چون اضلاع چهارگانه عاشورا را در خود دارد یعنی هم سوگ، هم پیام، هم عرفان و هم درس ها و عبرت ها دارد. در حوزه ادبیات داستانی هم کارهای بسیار خوبی شده است. در حوزه نثر ادبی هم اتفاقات خوبی در حوزه عاشورا افتاده و متن های خوب و پرکشش و پرجذبه فراوان داریم. بنابراین عصر ما عصر شکوفایی و بالندگی ادبیات عاشورایی است کما اینکه در عرصه هنرهای دیگر هم این درخشندگی را می توان دید.
وی ابراز داشت: در گذشته یک پژوهشگر یک اثر خلق می کرد و طبیعی بود که بررسی همه اضلاع و ابعاد عاشورا در توان او نباشد اما امروز، پژوهش ها به صورت گروهی صورت می گیرد و این آثار از دو بعد قابل بررسی است، یکی نقد مقاتل گذشته و تطبیق آنها با یکدیگر و دوم برخورداری از انتظام و انسجام روایی و پرداخت علمی.
